Hayal kurmak hiç bilmediğimiz hayati bir amaca hizmet ediyor olabilir

Harvard Üniversitesi'ndeki bilim insanları, fareler 'hayal kurduklarında' ya da o gün daha önce gördükleri bir şeyi sessizce düşündüklerinde, beyinlerinin hafıza ve öğrenme için yararlı bir şekilde yeniden bağlandığına dair ön kanıtlar buldu. Bu hipotezin daha ileri deneylerde test edilmesi gerekiyor, ancak farelere siyah-beyaz kareli bir desen gösterildiğinde, görüntü gözden kaybolduktan sonra da zihinlerinde canlandırabildikleri görülüyor.

Görsel korteksin artık orada olmayan bir görüntüyü görselleştirmekle meşgul olduğu bu 'hayal kurma' etkisi, yalnızca fare uyarılmadığında, küçük göz bebekleriyle sakin ve rahat bir durumda olduğunda meydana geldi. Harvard'daki bilim insanları bu uyarılmamış, rüya gibi durumun uykuya benzer bir etkiye sahip olabileceğini, anıları pekiştirebileceğini ve öğrenmeyi geliştirebileceğini düşünüyor.

Hayal kurma süreci öğrenme ve hafıza için önemli

Harvard Üniversitesi'nden nörobiyolog Nghia Nguyen, "Bu hayal kurma sürecinin nörobiyolojik düzeyde nasıl gerçekleştiğini ve bu sessiz düşünme anlarının öğrenme ve hafıza için önemli olup olmadığını bilmek istedik" diyor.

Çalışmaya, uyarıcı olmayan bir ortamda gün boyunca 64 kez ikişer saniye süreyle iki farklı siyah-beyaz görüntü gösterilen 13 fare dahil edildi. Birkaç gün boyunca bu deneyler tekrarlanırken, Harvard'daki ekip farelerin sekizinin beyninde, görsel korteks ve hipokampustaki sinir hücreleri de dahil olmak üzere 7.000 nöronun elektriksel aktivitesini izledi - hafıza konsolidasyonu ile güçlü bir şekilde ilişkili bir bölge.

Her iki görüntü de farelerin lateral görsel korteksinde farklı bir nöral aktivite modelini tetikledi. Beynin bu bölümü nesne tanıma ve şekillerin özelliklerini ayırt etme ile ilişkilidir. Bulgular, fare beyninin her bir görüntüyü farklı bir nöral aktivite modeliyle kodladığını göstermektedir. Ancak asıl ilginç olan, bu görüntüler boş bir bilgisayar ekranıyla değiştirildikten sonra, fare görsel korteksinin bazen 'yeniden aktifleşerek' kaldırılan görüntüye benzer bir nöron modelini heyecanlandırmasıdır.

Görsel korteksteki bu kısa süreli yeniden aktivasyon genellikle hipokampüsteki keskin dalga dalgalanmalarıyla birleşti - bu da beynin bir uyaran olmamasına rağmen görsel bilgiyi etkili bir şekilde kodladığının bir işaretiydi. Zamanla, bir görüntüyü gördükten sonraki beyin aktivitesi, o görüntü hakkında hayal kurarkenki beyin aktivitesine benzemeye başladı. Bu, hayal kurmanın bazı nöronal bağlantıları güçlendirirken diğerlerini zayıflattığının ve genel olarak daha verimli bir uyaran tepkisi oluşturduğunun bir işaretidir.

Nguyen, "İki farklı görüntüyü birçok kez gördüğünüzde, bunlar arasında ayrım yapmak önemli hale gelir. Bulgularımız, hayal kurmanın iki görüntüyle ilişkili nöral örüntüleri birbirinden uzaklaştırarak bu sürece rehberlik edebileceğini düşündürüyor" dedi.

Bulgular, beyin uyarılmadığında, zihinsel görüntülerin beynin uyaranlara gelecekteki tepkilerini aktif olarak yeniden düzenleyebildiği hayali bir dünyaya kayabileceğini göstermektedir. Bunun insan beyni için de geçerli olup olmadığı bilinmiyor, ancak önceki çalışmalar insanlardan bir görüntüyü hatırlamalarını istemenin görsel korteks ve hipokampüslerindeki beyin aktivitesini artırdığını göstermiştir. Diğer çalışmalar, daha fazla hayal kuran insanların dikkat dağıtıcı bir ortamda anıları hatırlama konusunda daha iyi olduklarını ortaya koymuştur.

Harvard'dan nörobiyolog Mark Andermann, "Kendinize hiç uyanık kalma süresi tanımazsanız, beyin plastisitesi için önemli olabilecek bu hayal kurma olaylarını çok fazla yaşamayacağınızdan oldukça eminiz" diyor. Ancak insan sağlığı üzerindeki pek çok etki gibi, iyi bir şeyin fazlası da kötü olabilir. Bazı bilim insanları çok fazla hayal kurmanın ya da yanlış şeyler hakkında hayal kurmanın dikkat ve kısa süreli hafıza gibi insan bilişi üzerinde olumsuz etkileri olabileceğini düşünüyor. Uyanık olduğumuz saatlerin yarısını tüketebilecek bir aktivite için, gezgin zihinlerimiz hakkında daha fazla şey bilmememiz şaşırtıcı.